31 de xaneiro de 2014

Inicio de VERSOS LUMINOSOS

VERSOS LUMINOSOS 

Ninguén imaxinaría que a señora Avis Lardner fose capaz de cometer un asasinato. Viúva do gran mártir astronauta, era filántropa, coleccionista de arte, magnífica anfitrioa e -todos conviñan niso- un xenio artístico. Pero ante todo era o ser humano máis tenro e xentil que un podía imaxinar. 
O seu esposo William J. Lardner pereceu, como todos sabemos, polos efectos da radiación dunha explosión solar, despois de quedarse no espazo para que unha nave de pasaxeiros puidese chegar á Estación Espacial 5. 
A señora Lardner recibiu unha xenerosa pensión por iso e investiuna con prudencia e bo tino. Na súa madurez amasara unha gran fortuna. A súa casa era unha exposición, un auténtico museo que contiña unha pequena, pero moi selecta colección de bellísimas xemas. 
Obtivera reliquias procedentes de diversas culturas, toda clase de obxectos enxoiados que pertenceron á aristocracia desas culturas. Posuía un dos primeiros reloxos de pulseira manufacturados en Estados Unidos, unha daga enxoiada de Cambodia, un par de lentes de Italia, e un longo etcétera case interminable.
...

30 de xaneiro de 2014

Aforismos de Leonardo

136.- Estuda primeiro a ciencia e segue despois a práctica, nacida da ciencia. 

29 de xaneiro de 2014

Fragmento de Agosto do 36, de Xosé Fernández Ferreiro.

Texto de Xosé Fernández Ferreiro, nado en Espartedo (Santa Cruz de Rubiacós, Nogueira de Ramuín) o 29 de xaneiro de 1931.


Gregorio era republicano. Iso era polo menos o que dicía o crego, don Xenaro. "Non pode ser outra cousa sendo, como é, un Xirandón. Lévano no sangue. Xente aguda e de boa madeira, pero as ideas fanos camiñar por onde non deben."
—¿Non dirá que Gregorio é unha mala persoa? -preguntábanlle cando tal afirmaba.
—Non -respondía-. Eu non digo iso. Eu só digo que as ideas o traicionan. E iso xa lle ocorría ó seu pai.

...

28 de xaneiro de 2014

Fragmento de Pedra de Toque, de Vargas Llosa

Pero seica máis interesante aínda que o grandioso espectáculo que ten lugar no escenario da Grosses Festspielhaus (non menos de cen figurantes e uns coros multitudinarios) é o dos milleiros de espectadores que ateigan a platea e as galerías do local, vestidos de smoking os cabaleiros e as engalanadas damas rutilando de xoias e cheirando a exquisitas esencias, que pagaron entre trescentos e cincocentos dólares por asento, para vir deleitarse cunha obra concibida polos seus autores, no vórtice das grandes confrontacións ideolóxicas da República de Weimar, nos anos vinte, como unha fulminación incendiaria da utopía capitalista norteamericana, o soño mentireiro do éxito material ao alcance de todos e o culto desenfreado do dólar, o novo deus Mamón do século vinte, cuxo espellismo enalleante ocultaba un pesadelo de explotación, degradación dos costumes, imperio das mafias e da violencia gangsteril.

A xulgar polas expresións de respectuosa concentración durante as tres horas que dura a obra e os entusiastas aplausos con que premian a músicos, actores, cantantes e bailaríns, dá a impresión de que moi poucos, entre estes espectadores -altos executivos, profesionais de éxito, rentistas de alto voo, banqueiros, funcionarios de primeiro nivel, sirenas do jet set-, a encarnación mesma do capitalismo triunfante na súa expresión máis satisfeita e menos cohibida, advirten a deliciosa ironía de que son inconscientes protagonistas. Aquí están, divertíndose refinadamente cunha bela obra que foi concibida como un explosivo artístico, por un escritor e un músico que os odiaban con todas as forzas das súas conviccións e que, co enorme talento de que estaban dotados, traballaron empeñosamente para desaparecelos, xunto co sistema que lles permitiu chegar a esas alturas privilexiadas de vida cómoda e luxos artísticos de que gozan, a anos luz desas masas de pobres que, como os inxenuos pioneiros de Alaska fantaseados por Brecht, soñan con chegar algunha vez a Mahagonny, `a cidade dos nenos' como a chama a viúva Leokadia Begbick, onde todos poden atopar aquel recuncho de dicha, éxito e paz, que os faga sentirse seguros e arrullados como os pichoncitos baixo a á maternal da pomba. 

Por sucumbir a esta mentira e querer rebelarse logo contra ela o infeliz Jimmy Mahoney e a súa amada Jenny Smith reciben o castigo que a sociedade da libre empresa inflige aos insumisos: para el, a cadeira eléctrica, e, para ela, o bordel.

27 de xaneiro de 2014

Cantiga de xaneiro

Naquela banda do río,
ten meu pai un castiñeiro,
bota castañas no outono 
uvas no mes de xaneiro.

26 de xaneiro de 2014

Philip José Farmer

Palaestra anima a coñecer no aniversario do seu nacemento a obra de Philip José Farmer, quen naceu en Peoria, Illinois, o 26 de xaneiro de 1918, e faleceu o 25 de febreiro de 2009. Foi un escritor estadounidense de ficción científica e fantasía, autor de novelas e relatos breves.

- Mira, nai. O reloxo anda cara atrás. 
Eddie Fetts sinalou as manecillas da esfera da sala de pilotaxe. 
- O choque debe de investir a marcha - dixo a doutora Paula Fetts. 
- Como é posible? 
- Non sabería dicircho. Non o sei todo, fillo. 
- Oh! 
- Bo, non me mires con tanta decepción. Estou especializada en patoloxía, non en electrónica.. 
...

25 de xaneiro de 2014

2ª Parte de 20.000 leguas de viaxe baixo os mares (XLIX)

Conseil, Ned e eu apostámonos no observatorio do salón. O capitán Nemo foi á cabina do temoneiro para manobrar o seu aparello como un artefacto de destrución. Pouco despois sentín como se multiplicaban as revolucións da hélice e aumentaba a nosa velocidade. Xa comezara o combate entre os cachalotes e as baleas cando chegou o Nautilus. A manobra deste orientouse a cortar a manda de macrocéfalos. Ao principio, estes non pareceron mostrarse medorentos á vista do novo monstro que se mesturaba na batalla, pero pronto houberon de empregarse en esquivar os seus golpes. Que loita!
O mesmo Ned Land acabou batendo palmas, entusiasmado. O Nautilus tornouse nun arpón formidable, blandido pola man do seu capitán. Lanzábase contra as masas carnosas e atravesábaas dun lado a outro, deixando tras o seu paso dous movedizas metades de cachalote. Non sentía as tremendas rabexadas que azoutaban aos seus flancos nin os formidables choques. Exterminado un cachalote, corría cara a outro, viraba rapidamente para non fallar a presa, dirixíase cara a adiante ou cara atrás, dócil ao temón, mergullándose cando o cetáceo afundíase nas capas profimdas ou ascendendo con el cando volvía á superficie, golpeándolle de cheo ou oblicuamente, cortándolle ou desgarrándole co seu terrible espolón, e en todas as direccións e a todas as velocidades. Que carnicería!
Que ruído na superficie das augas producían os agudos asubíos e os ronquidos dos espantosos animais! No medio daquelas augas ordinariamente tan bonancibles as súas rabexadas producían unha verdadeira marusía. Unha hora durou aquela homérica matanza á que non podían subtraerse os macrocéfalos. En varias ocasións, dez ou doce reunidos trataron de esmagar ao Nautilus baixo as súas masas. A través do cristal viamos os seus grandes linguateiros pavimentados de dentes, os seus ollos formidables. Ned Land, que xa non era dono de si, ameazáballes e inxuriaba. Sentiamos que tentaban fixarse ao noso aparello como cans que fan presa nun raión entre a espesura do bosque. Pero o Nautilus, forzando a súa hélice, arrastráballes consigo ou lles levaba á superficie, sen sentir no máis mínimo o seu enorme peso nin as súas poderosas convulsións. Ao fin foi clareándose a masa de cachalotes e as augas recobraron a súa tranquilidade. Sentín que ascendiamos á superficie. Unha vez nela, abriuse a escotilla, e precipitámonos á plataforma. O mar estaba cuberto de cadáveres mutilados. Unha formidable explosión non dividiría, desgarrado, descortizado con maior violencia aquelas masas carnosas. Flotabamos no medio de corpos xigantescos, azulados polo lombo e blancuzcos polo ventre, e sementados todos de enormes protuberancias como chepas. Algúns cachalotes, espantados, fuxían polo horizonte. A auga estaba tinguida de vermello nun espazo de varias millas, e o Nautilus flotaba no medio dun mar de sangue. O capitán Nemo uniuse a nós, e dirixíndose a Ned Land, dixo:
-Que lle pareceu?
O canadense, en quen se acougou o entusiasmo, respondeu:
-Pois ben, señor, foi un espectáculo terrible, en efecto. Pero eu non son un carniceiro, son un pescador, e isto non é máis que unha carnicería.
-É unha matanza de animais daniños -respondeu o capitán- e o Nautilus non é un coitelo de carniceiro.
 -Eu prefiro o meu arpón -replicou o canadense.
-A cada cal as súas armas -dixo o capitán, mirando fixamente a Ned Land.
Temín por un momento que este se deixase levar a un acto violento de deplorables consecuencias. Pero a súa atención e a súa ira desviáronse á vista dunha balea á que se achegaba o Nautilus nese momento. O animal non puidera escapar aos dentes dos cachalotes. Recoñecín a balea austral, de cabeza deprimida, que é enteiramente negra. Distínguese anatomicamente da balea branca e do Nord-Caper pola soldadura das sete vértebras cervicais e porque ten dúas costelas máis que aquelas. O desgraciado cetáceo, tombado sobre o seu flanco, co ventre furado polas mordeduras, estaba morto. Do extremo da súa aleta mutilada pendía aínda un pequeno baleato ao que tampouco puidera salvar. A súa boca aberta deixaba correr a auga, que murmuraba como a resaca a través das súas barbas. O capitán Nemo conduciu ao Nautilus xunto ao cadáver do animal. Dous dos seus homes saltaron ao flanco da balea. Non sen asombro vin como os dous homes retiraban das mamilas todo o leite que contiñan, unhas dúas ou tres toneladas nada menos. O capitán ofreceume unha cunca dese leite aínda quente. Non puiden evitar facer un xesto de repugnancia ante ese brebaxe. El aseguroume que ese leite era excelente e que non se distinguía en nada do leite de vaca. Probeina e houben de compartir a súa opinión. Era para nós unha útil reserva, pois ese leite, en forma de manteiga salgada ou de queixo, introduciría unha agradable variación na nosa dieta alimenticia. Desde aquel día, observei con inquietude que a actitude de Ned Land cara ao capitán Nemo ía tornándose cada vez máis perigosa, e decidín vixiar de preto os actos e os xestos do canadense.

24 de xaneiro de 2014

Inicio de Un cheiro a mundo

José Luís Garci 
UN CHEIRO A MUNDO 

O estraño artefacto que, ás veces, daba a impresión de ser cadrado e que, un segundo máis tarde, parecía completamente redondo (cando non as dúas cousas á vez), foi descendendo suavemente, sen facer ningún ruído, nunha pequena meseta. Amencía lentamente. Xunto á raia do horizonte, un horizonte de cor indefinida - como todos os horizontes -, ducias de homes, que cubrían os seus corpos con peles de animais, traballaban, moi primariamente, a terra. Detrás deles, uns cans e uns asnos axudaban. 
E en todos, nos homes e nas bestas, reflectíase o aburrimento e a fatiga, e até unha certa tristeza. Iba calor. Unha calor que empezara había xa un bo número de días e de noites. Era a calor árida, pegañenta, que trituraba as gorxas ata que eran regadas mil veces, para volver logo a triturarlas; era a calor do verán. E o aíre do verán, co seu sabor morno e doce. E o sol do verán, un disco completamente branco, cos seus raios compactos, perfectamente paralelos e cegadores. E a claridade do verán, que penetraba nas paredes, e nas camas, e até no fondo dos ríos.
...

23 de xaneiro de 2014

Aforismos de Leonardo

135.- Pero as verdadeiras ciencias son as que a experiencia fixo penetrar polos sentidos impondo silencio aos argumentadores e non nutrindo de soños aos seus investigadores; as que, sobre os primeiros principios coñecidos, proceden sucesivamente e con verdadeira continuación até o fin, como se ve nos elementos das matemáticas, ou sexa no número e a medida (na aritmética e na xeometría), que tratan con suma verdade da cantidade continua e da descontinua.

22 de xaneiro de 2014

¿Sabes de onde é este fragmento?

Sabía que se estaba volvendo tolo. 
Balanceouse de adiante atrás coa cabeza entre as mans, pero a cousa non mellorou. Probablemente non ía mellorar con nada. Na pantalla de 3D, o Coronel Gains volvía á Terra, Pasaran dez días, e a súa nave -ese pequeno e dourado punto brillante que se vía no ceo e que chegaba no momento predeterminado- acababa de atravesar as nubes. 
Cramer estaba no outro lado da sala de recreación cando sentiu algo -algo que lle fixo virar como movido por un imán- e a revista que estaba a mirar caéuselle das mans. Sentía atraído irresistiblemente cara ao 3D, sen ningunha razón, como un peixe atrapado por un anzol invisible. E alguén estaba a recoller a liña. 
As caras ao redor del se desdebuxaban, e os sons que enchían o salón fundíanse nun só e longo aullido con eco. Os paneis luminosos do tedio prendíanse e apagaban coma se transmitisen unha mensaxe en clave, e logo alargábanse formando saetas de luz que viraban e cruzaban a habitación.
...

21 de xaneiro de 2014

FERNÁN PÁEZ DE TAMALANCOS [B 1334 / V 941]

FERNÁN PÁEZ DE TAMALANCOS [B 1334 / V 941]

Jograr Saco, non tenh'eu que fez razón
quen vos pos nome jograr e vos deu don;
máis guisado fora saqu'e jograr non.

Assí Deus m'ampar,
vosso nome vos dirá quen vos chamar
Saqu'e non jograr.

Rodrig'Airas vo-lo diss'e fez mal sén,
pois que vós non citolades nulha ren;
ar havede nome saqu', e será ben.

Assí Deus m'ampar,
vosso nome vos dirá quen vos chamar
Saqu'e non jograr.

Quen vos Saco chamar, prazerá a nós;
e dira-vo-lo ben lheu quen vos en cos
vir tirá-los nadigões após vós.

Assí Deus m'ampar,
vosso nome vos dirá quen vos chamar
Saqu'e non jograr.

Quen a vós chamou jograr a pran mentiu,
ca vej'eu que citolar non vos oíu
nen os vossos nadigões non os viu.

Assí Deus m'ampar,
vosso nome vos dirá quen vos chamar
Saqu'e non jograr.

20 de xaneiro de 2014

Fragmento de Branca de Loboso

Texto de Xesús Rábade Paredes, nado en Seixas (Cospeito) tal día como hoxe, 20 de xaneiro, de 1949.

Tiña 16 anos recén feitos cando coñecín a aquel por quen me paga a pena ter nacido. Acórdaseme ben, que era o día de San Roque. E cada vez que acode á miña mente o baile daquel día no adro da Capela, arreguízaseme o sangue e sinto que me toma todo o corpo un aire ou cousa leve que me deixa por dentro moito gozo e tamén moita tristeza.
Vai para catro anos que me puxeron a existencia mesmo ás beiras da morte, e hai xa tres que me meteron a servir neste convento de Belvís, non sei por qué motivo. 
...

19 de xaneiro de 2014

Inicio de A árbore da boa morte, de Hector G. Oesterheld

María Santos pechou os ollos, afrouxou o corpo, acomodou as costas contra o brando tronco da árbore. Estábase ben alí, á sombra daquelas follas transparentes que filtraban a luz avermellada do sol. 
Carlos, o xenro, non podía facerlle un agasallo mellor para o seu aniversario. Todo o día anterior traballara Carlos, limpando de malezas o lugar onde crecía a árbore. E fixera o sacrificio de madrugar aínda máis temperán que de costume para que, cando ela levantara, atopase instalado o banco ao pé da árbore. 
María Santos sorriu agradecida; o tronco parecía rugoso e áspero, pero era suave, cedía á menor presión coma se estivese recheo de plumas. 
Carlos tivera unha gran idea cando se lle ocorreu plantalo alí, ao bordo do sementado.
...

18 de xaneiro de 2014

2ª Parte de 20.000 leguas de viaxe baixo os mares (XLVIII)

Algúns instantes despois, ambos reaparecían na plataforma. O capitán Nemo observou a manda de cetáceos que evolucionaba a unha milla do Nautilus.
-Son baleas austrais -dixo-. Hai aí a fortuna dunha frota de baleeiros.
-E ben, señor -dixo o canadense-, non podería eu darlles caza, aínda que só fose para non esquecer o meu antigo oficio de arponeiro?
-Para que? -respondeu o capitán Nemo-. Cazar unicamente por destruír? Non necesitamos aceite de balea a bordo.
-Con todo -dixo o canadense-, no mar Vermello vostede autorizounos a perseguir a un dugongo.
-Tratábase entón de procurar carne fresca á miña tripulación. Aquí sería matar por matar. Xa sei que é este un privilexio reservado ao home, pero eu non admito estes pasatempos mortíferos. É unha acción condenable a que cometen os do seu oficio, señor Land, ao destruír a estes seres bos e inofensivos que son as baleas, tanto a austral como a franca. Xa han despoblado toda a baía de Baffin e acabarán aniquilando unha clase de animais útiles. Deixe, pois, tranquilos a estes desgraciados cetáceos, que bastante teñen xa cos seus inimigos naturais, os cachalotes, os espadóns e a serra.
Fácil é imaxinar a cara do canadense ante ese curso de moral. Empregar semellantes razoamentos cun cazador, palabras perdidas. Ned Land miraba ao capitán Nemo, e era evidente que non comprendía o que este quería dicirlle. Tiña razón o capitán. O bárbaro, desconsiderado encarnizamiento dos pescadores fará desaparecer un día a última balea do océano. Ned Land asubiou entre dentes o seu Yankee doodle, meteuse as mans nos petos e volveunos as costas. O capitán Nemo observaba a manda de cetáceos. Súbitamente, dirixiuse a min.
-Tiña eu razón en dicir que, sen contar ao home, non lle faltan ás baleas inimigos naturais. Deica pouco esas van pasar un mal intre. Distingue vostede, señor Aronnax, eses puntos negruzcos en movemento, a unhas oito millas, a sotavento?
-Si, capitán -respondín.
-Son cachalotes, animais terribles que atopei ás veces en mandas de douscentos ou trescentos. A eses animais crueis e daniños, si que está xustificado exterminalos. Ao ouvir estas palabras, o canadense volveuse con viveza.
-Pois ben, capitán -dixen-, estamos a tempo, en interese das baleas.
-Inútil exporse, señor profesor. O Nautilus bástase a si mesmo para dispersar a eses cachalotes, armado como está dun espolón de aceiro que, creo eu, vale tanto polo menos como o arpón do señor Land.
O canadense non se molestou en disimular o que pensaba, encolléndose de ombreiros. Atacar a golpes de espolón aos cetáceos! Onde, cando se viu tal cousa?
-Espere, señor Aronnax -dixo o capitán Nemo-. Imos mostrarlle unha caza que non coñece vostede aínda. Nada de piedade con estes feroces cetáceos. Non son máis que boca e dentes.
Boca e dentes. Non se podía definir mellor ao cachalote macrocéfalo, cuxo tamaño excede ás veces os vinte e cinco metros. A cabeza enorme deste cetáceo ocupa case o terzo do seu corpo. Mellor armado que a balea, que ten una mandíbula superior dotada unicamente de barbas, está provisto de vinte e cinco grandes dentes de vinte centímetros de altura, cilíndricos e cónicos no seu vértice, que pesan dúas libras cada un. Na parte superior da súa enorme cabeza, en grandes cavidades separadas por cartilagos, contén de trescentos a catrocentos quilogramos dese aceite precioso chamado «esperma de balea». O cachalote é un animal feo, «máis cabezudo que peixe», segundo a observación de Fredol, mal construído, «malogrado», por así dicilo, en toda a parte esquerda da súa estrutura e coa visión limitada apenas ao seu ollo dereito. A monstruosa manda continuaba achegándose. Vira xa ás baleas e dispúñase a atacalas. Podía predicirse de antemán a vitoria dos cachalotes, non só por estar mellor conformados para o ataque que os seus inofensivos adversarios, senón tamén porque poden permanecer máis tempo baixo a auga sen subir a respirar á superficie. Era tempo xa de acudir en socorro das baleas. O Nautilus comezou a navegar entre dúas augas.

17 de xaneiro de 2014

FERNÁN VELHO [B 1504]

FERNÁN VELHO [B 1504]

María Pérez se maenfestou
noutro día, ca por mui pecador
se sentiu, e log'a Nostro Senhor
pormeteu, polo mal en que andou,
que tevess'un clérig'a seu poder,
polos pecados que lhi faz fazer
o Demo, con que x'ela sempr'andou.

Maenfestou-se, ca diz que s'achou
pecador muit', e por én rogador
foi log'a Deus, ca teve por melhor
de guardar a el ca o que aguardou;
e, mentre viva, diz que quer teer
un clérigo con que se defender
possa do Demo, que sempre guardou.

E pois que ben seus pecados catou,
de sa morte houv'ela gran pavor
e d'esmolnar houv'ela gran sabor;
e logu'entón un clérigo filhou
e deu-lh'a cama en que sol jazer,
e diz que o terrá, mentre viver;
e est'afán todo por Deus filhou!

E pois que s'este preito começou
antr'eles ambos, houve grand'amor
antr'ela sempr'e o Demo maior,
ata que se Balteira confessou;
mais, pois que viu o clérigo caer
antr'eles ambos, houvi-a perder
o Demo, des que s'ela confessou.

16 de xaneiro de 2014

Aforismos de Leonardo

134.- Se dubidamos de cada cousa que pasa polos sentidos, canto máis debemos dubidar das cousas rebeldes a eses sentidos, como a esencia de Deus, a da alma e outras cuestións similares, sobre as cales sempre se discute e disiente. E sucede en verdade que, onde falta o razoamento, súpleselle con palabrerío, cousa que non ocorre cando se trata de cousas certas. Diremos, pois, que onde hai ruidosas discusións non hai verdadeira ciencia, porque a Verdade ten un só termo, o cal unha vez achado e feito público, o litixio queda destruído para sempre e, se rexorde, é porque só hai ciencia mentireira e confusa e non certidumbre nata.

15 de xaneiro de 2014

Cantiga de xaneiro

Chamáchesme pita choca
porque nacín en xaneiro; 
inda tú no-élo galo 
que canta no meu poleiro.

14 de xaneiro de 2014

Fragmento de "Anagnórise" de María Victoria Moreno

María Victoria Moreno, nada en 1941 en Valencia de Alcántara (Cáceres) e finada en Pontevedra no 2005, foi unha mestra e escritora.

Ás veces, e non dou entendido por que pasa iso, ti sabes onde estás, ou que horas son, ou quen fala contigo, pero vaiche outra idea pola cabeza e desde esa idea vas interpretando todo o que ves. Ou sexa, é coma se estiveses noutro sitio, coma se fosen outras as horas ou coma se falases con outra persoa. E isto era o que me ocorría a min desde que me vin lonxe do mosteiro e comprendín que xa non habería máis oportunidades de parar e botar un tempo fóra do coche. Sabía, non ía saber, que iamos a Madrid, que fixeramos xa moitos quilómetros, que de cada pouco estabamos máis arredados da casa... Sabía todo isto, pero os meus pensamentos ían por outro lado e ó ver avanza-lo coche, que agora ía mangado, eu tiña a sensación de que voltabamos para a casa. E tódalas cousas nas que reparaba, tanto as que imaxinaba neste engano teimoso coma as que osmaba ó acordar, eran incertas, cambiantes no seu ser e fuxidías. Eu mesmo me convertera nun descoñecido. Era xa un novelista, despois de ter pasado tantas follas do libro da vida nun só día?

...

13 de xaneiro de 2014

Fragmento de Pensa Nao, de Anxo Angueira

Fragmento de Pensa Nao, de Anxo Angueira Viturro, nado en Manselle (Dodro) o 13 de xaneiro de 1961.

-Os pobres de Cais comen pantrigo, Camoiras.
-Comerán. Pero non beben viño, meu amigo Somociña. Anda, pasa e bótalle un chopo connosco.
-Correr ha de correr ben, pero, digo eu, ¿el non correría mellor aínda que nada máis fora con algo de broa?
O Somociña vén de facer o serán no Souto con outros vellos e entra na galería. Sentados arredor da mesa están con Camoiras o da Pedra e o Lampaio, que veñen de mirar pola malladora e que lle contan a Roiz, de pé, fumando un xaruto e tusindo, cómo lles foi na viaxe. Ilduara anda remexendo no gramófono, nos discos novos que seu irmán trougo de Santiago.
...

12 de xaneiro de 2014

Fragmento de Poesía Galega, de Miguel González Garcés

Texto de Miguel González Garcés, nado na Coruña o 12 de xaneiro de 1916.

"O BERRO", DE MUNCH

O berro, só o berro.
O agudizado dardo dese berro
na liña curva.

O berro, só o berro.
O berro é sempre ponte entre silencios.
Berro na ponte. A soedade. O medo.

...

11 de xaneiro de 2014

2ª Parte de 20.000 leguas de viaxe baixo os mares (XLVII)

-Ah! -exclamou Ned Land-. Se estivese eu a bordo dun baleeiro, velaí unha vista que me faría feliz! É un animal de gran tamaño. Mire con que potencia despiden as súas espiráculos columnas de aire e vapor. Mil diantres! Por que hei de verme encadeado a este armatoste metálico?
-Así, Ned-díxenlle-, aínda vive en vostede o vello pescador..
-Cre vostede, señor, que un pescador de baleas pode esquecer o seu antigo oficio? É que pode un hastiarse algunha vez das emocións dunha caza como esa?
-Non pescou nunca nestes mares, Ned?
-Nunca, señor. Unicamente nos mares boreais, tanto no estreito de Bering como no de Davis.
-Entón, a balea austral élle descoñecida. A que pescou vostede até agora é a balea franca que nunca se arriscaría a atravesar as augas cálidas do ecuador.
-Que é o que me está vostede dicindo, señor profesor? -replicou o canadense, nun ton que denotaba a súa incredulidade.
-Digo o que é.
-Ah, si? Pois, mire vostede, o que fala no ano 65, ou sexa, hai dous anos e medio, capturou, preto de Groenlandia, unha balea que levaba aínda no seu flanco o arpón marcado dun baleeiro de Bering. Pois ben, eu pregúntolle como un animal arponeado ao oeste de América puido vir facerse matar ao Leste sen ter franqueado o ecuador, tras pasar xa sexa polo cabo de Fornos, xa polo de Boa Esperanza.
-Penso o mesmo que o amigo Ned -dixo Conseil- e agardo a resposta do señor.
-Pois o señor respóndevos, amigos meus, que as baleas están localizadas, segundo as súas especies, nalgúns mares que non abandonan. Se un destes animais pasou do estreito de Bering ao de Davis é, simplemente, porque debe existir un paso dun mar a outro, xa sexa polas costas de América ou polas de Asia.
-Hai que crerlle? -dixo o canadense, á vez que pechaba un ollo.
-Hai que crer ao señor -sentenciou Conseil.
-Así, pois -dixo o canadense-, como nunca pesquei nestas paraxes non coñezo as baleas que os habitan, non é así?
-Así é, Ned.
-Pois razón de máis para coñecelas- dixo Conseil.
-Miren! Miren! -gritou o canadense, cunha voz conmovida-. Achégase! Veñen cara a nós! Está a desafiarme! Sabe que non podo nada contra ela!
Ned golpeaba a plataforma co pé e o seu brazo axitábase blandindo un arpón imaxinario.
-Son tan grandes estes cetáceos como os dos mares boreais?
-Case, case, Ned.
-É que eu vin baleas moi grandes, señor, baleas que medían até cen pés de lonxitude. E ouvín dicir que a hullamock e a umgallick das illas Aleutianas exceden ás veces os cento cincuenta pés.
-Iso paréceme esaxerado -respondín-. Eses animais non son máis que balenópteros, provistos de aletas dorsais, e, do mesmo xeito que os cachalotes, son xeralmente máis pequenos que a balea franca. A mirada do canadense non se apartaba do océano.
-Ah! Achégase, vén cara ao Nautilus!
Logo, renovou a conversación.
-Fala vostede do cachalote coma se fose un pequeno animal. Con todo, falouse de cachalotes xigantescos. Son uns cetáceos intelixentes. Algúns, dise, cóbrense de algas e fucos, e tómaselles entón por illotes sobre os que se acampa e faise lume...
-E edifícanse casas -dixo Conseil.
-En efecto, señor bromista -respondeu Ned Land-. E logo, un bo día, o animal mergúllase e leva a todos os seus habitantes ao fondo do abismo.
-Como nas viaxes de Simbad o Mariño- repliquei rindo-. Parece, señor Land, que lle gustan as historias extraordinarias. Que cachalotes, os seus! Espero que non llo crea.
Moi seriamente, respondeu así o canadense:
-Señor naturalista, das baleas hai que crerllo todo. Ah, como marcha esa! Como se desvía ... ! Dise que estes animais poderían dar a volta ao mundo en quince días.
-Non direi que non.
-Pero o que seguramente non sabe vostede, señor Aronnax, é que nos comezos do mundo as baleas marchaban máis rapidamente aínda.
-Ah, si? De verdade, Ned? E por que?
-Porque entón tiñan a cola ao ancho, como os peixes, é dicir, que a cola, comprimida verticalmente, batía a auga de esquerda a dereita e de dereita a esquerda. Pero o Creador, ao darse conta de que marchaban demasiado rapidamente, torceulles a cola, e desde entón azoutan a auga de arriba a abaixo, en detrimento de a súa velocidade.
-Ben, Ned -dixen, tomando unha expresión do canadense-, hai que crerlle?
-Non demasiado -respondeu Ned Land-, non máis que se lle dixese que hai baleas de trescentos pés de lonxitude e de cen mil libras de peso.
-Moito é iso, en efecto. Con todo, hai que admitir que algúns cetáceos adquiren un desenvolvemento considerable, posto que, ao parecer, dan até cento vinte toneladas de aceite.
-Iso é verdade, iso vino eu -dixo o canadense.
-Créoo, Ned, como creo que hai baleas que igualan en tamaño a cen elefantes. Calcule vostede o efecto que pode producir unha masa así lanzada a toda velocidade.
-É verdade que poden botar un barco a pique? -preguntou Conseil.
-Non o creo -respondin-. Cóntase, con todo, que en 1820, precisamente nestes mares do Sur, unha balea precipitouse contra o Essex e fíxolle retroceder a unha velocidade de catro metros por segundo. As ondas penetraron pola popa e o Essex foise a pique deseguido.
Ned miroume cun aire burlón, e dixo:
-En canto a min, recibín unha rabexada de balea; no meu bote, claro. Os meus compañeiros e eu vímonos despedidos a unha altura de seis metros. Pero á beira da balea do señor profesor, a miña non era máis que un ballenato.
-Viven moitos anos estes animais? -preguntou Conseil.
-Mil anos -respondeu o canadense, sen vacilar.
-Como o sabe vostede, Ned?
-Porque así se di.
-E por que se di?
-Porque se sabe.
-Non, Ned, iso non se sabe, suponse, e esa suposición baséase neste razoamento. Hai catrocentos anos, cando os pescadores lanzáronse por vez primeira en persecución das baleas, estas tiñan un tamaño moi superior ao actual. Suponse, pois, bastante loxicamente, que a inferioridade das actuais baleas débese a que non tiveron tempo de alcanzar o seu completo desenvolvemento. Isto é o que fixo dicir a Buffon que estes cetáceos podían e debían vivir mil anos. Óuime vostede?
Pero Ned Land non ouvía nin escoitaba. A balea continuaba achegándose e el seguíaa, devorándoa cos ollos.
-Non é unha balea, son dez, vinte, é unha manda enteira! E non poder facer nada! Estar aquí, atado de pés e mans!
-Por que non pide permiso de caza ao capitán Nemo, amigo Ned?
Non acabara aínda Conseil de falar, cando xa Ned Land precipitábase ao interior en busca do capitán.

10 de xaneiro de 2014

FERNÁN SOÁREZ DE QUINHONES [B 1553]

FERNÁN SOÁREZ DE QUINHONES [B 1553]

Ai, amor, amore de Pero Cantone,
que amor tan saboroso e sen tapone!

Que amor tan viçoso e tan são,
quen o podesse teer ata o verão!

Máis valría que amor de Chorrichão
nen de Martín Gonçálvez Zorzelhone.
Ai, amor, amore de Pero Cantone,
que amor tan saboroso e sen tapone!

Que amor tan delgado e tan frío,
mais non creo que dure ata o estío,
ca atal era outr'amor de meu tío,
que se botou ha pouca de sazone.

Ai, amor, amore de Pero Cantone,
que amor tan saboroso e sen tapone!

Que amor tan pontoso, se cuidades;
fazer-vos-á chorar, se o gostades,
e semelhar-vos-á, se o provades,
amor de Don Palaio de Gordone.

Ai, amor, amore de Pero Cantone,
que amor tan saboroso e sen tapone!

Que amor tan astroso e tan delgado;
quen o tevesse'un ano soterrado!
Aquel fora en bõo ponto nado
que depois houvesse del bõa bençone.

Ai, amor, amore de Pero Cantone,
que amor tan saboroso e sen tapone!

Que amor tan astros'e tan pungente,
quen o podess'haver en remordente!
Máis valría que amor dun meu parente,
que mora muito cerca de Leone.

Ai, amor, amore de Pero Cantone,
que amor tan saboroso e sen tapone!


9 de xaneiro de 2014

¿Sabes de onde é este fragmento?

Estaba e non estaba. 
Ocorrera antes e estaba a ocorrer novamente. Dalgunha maneira así era como debía ser. Dispúxose a esperar. 
-Alguén quere irse -dixo Brannon. 
A mirada de Cramer percorreu o comedor de paredes brancas, a mesa de madeira, baleira, os bancos longos coidadosamente abulonados ao piso, o remolino de homes con vestimenta verde e branca. A alarma soara había uns instantes. Agora estaba calada. Os homes movéronse coma se os pisos estivesen a lume vivo. Era coma se todo o comedor pegase un brinco 
Empuxáronse os uns aos outros, saltando por encima de bancos e mesas para chegar ás xanelas. Cramer abriuse camiño até unha das xanelas. Os barrotes verticais cortaban o seu campo visual. Sentía amontoarse a masa de xente ás súas costas. Conservou o seu lugar, aferrándose para non tocar os barrotes, que se electrificaron. 
Escudriñou o panorama a través da xanela. Víase un treito de céspede otoñal baixo un ceo encapotado e ameazador, algunhas árbores descortezados e sen follas. e ao lonxe, case tocando o horizonte, o muro.
...

8 de xaneiro de 2014

Fragmento de Miss Ourense, de Bieito Iglesias

Fragmento de Miss Ourense, de Bieito Iglesias, autor nacido o 8 de xaneiro de 1957 en Ourense.

Hai días así, en que as amoladelas se asañan con un. Primeiro o coche que non acende por non sei que raio dos platinos, e despois a liorta cos veciños. Enriba de nós vive un matrimonio que anda sempre coma o can e o gato. Máis dunha vez tiven que subir a agarrar o tipo polas lapelas, para evitar que fendese os mobles cun machado e que lle batese á muller. Sen embargo, hai unha cousa na que o casal conxenia de marabilla: repúgnalles o peixe. Total, que cando fritimos as fanecas, sóbelles o tasto do aceite polo patio de luces e pintan a rabia. Ó tocar peixe de xantar eu como a escape, co perigo de que se me crave unha argana na gorxa, e marcho da casa a cen. Todo, antes de aturar as rifas que se arman de xanela a xanela. Ese día tentoume o demo, ou sexa, o arroz con leite do postre, a demorar máis da conta a comida, e vinme metido no enredo. Principiaron a discutir as mulleres, abouxando o patio con toda clase de lindezas, e axiña baixou o valente con mentes de engancharse comigo. Petou na porta e preguntou:
—¿Vostede coñéceme a min?
—¿E logo non o coñecía onte e antonte? Pois sígoo coñecendo e respectando.
...

7 de xaneiro de 2014

Fragmento de Galicia, de Francisco Fernández del Riego.

Francisco Fernández del Riego naceu en Vilanova de Lourenzá o 7 de xaneiro de 1913, e finou en Vigo o 26 de novembro de 2010.

Vai adiantando o Renault deica a ría de Ortigueira, que interna as súas augas entre as penínsulas montañosas da Fala-doira e a Capelada. A ría péchase ao oeste co cabo Ortegal, cun faro que alaga de luz as noites. E pola outra banda coa Estaca de Bares, gran xigante de pedra derrubada desde a Capelada ao océano. Forman as augas da ría dos seos: un interior, o de Cariño; outro exterior, o de Santa Marta. Ramón Sanfiz ilustra aos seus acompañantes sobre a figura de Federico Maciñeira, estampa familiar en libros e revistas de arqueoloxía prehistórica. A terra ortegá é, sen dúbida, unha das máis entrañables e significativas do país galego. Trátase dunha terra antiga, de facies profundamente baril. Esténdese diante do mar desde o lombo de altas serras, e desde o abeiro de brañas largacías. Maciñeira e os seus achados déronlle á súa antigüidade e á problemática da súa paisaxe un ton especial. Porque ao Maciñeira historiador, o que o apaixonaba era o home soterrado no dolmen e o que oficiaba os ritos druídicos no cromiech propiciador.
O megalítico, o bronce, a cultura castrexa tiveron nesta terra singular protagonismo. Despois, na Idade Media, gozou de mercés e privilexios reais. A ría correspóndese co esteiro de Mera. Segundo o rumbo do mesmo, as formas amosan unha tendencia a se unificar. No contorno das serras en ángulo, aparece Santa Marta de Ortigueira, situada na península que forman as estribacións do monte Castelo. No seu extremo noroeste érguese o pequeno altorelo chamado Campo da Torre. 

...

6 de xaneiro de 2014

LONGA NOITE DE PEDRA de Celso Emilio Ferreiro

Un 6 de xaneiro de 1912 nacia Celso Emilio Ferreiro.

O teito é de pedra.
De pedra son os muros
i as tebras.
De pedra o chan
i as reixas.
As portas,
as cadeas,
o aire,
as fenestras,
as olladas,
son de pedra.
Os corazós dos homes
que ao lonxe espreitan,
feitos están
tamén
de pedra.
I eu, morrendo
nesta longa noite
de pedra.

5 de xaneiro de 2014

Cepo do nadal

Ampliando o noso vocabulario

Cepo do nadal: dise do home gordecho e pequeneiro.

4 de xaneiro de 2014

2ª Parte de 20.000 leguas de viaxe baixo os mares (XLVI)

12. Cachalotes e baleas 

Durante a noite do 13 ao 14 de marzo, o Nautilus proseguiu a súa derrota cara ao Sur. Eu cría que á altura do cabo de Fornos faría rumbo ao Oeste, dirixíndose aos mares do Pacífico para acabar a súa volta ao mundo, pero non o fixo así e continuou a súa marcha cara ás rexións austrais. Onde quería ir? Ao Polo? Era, sinxelamente, insensato. Empecei a pensar que a temeridade do capitán xustificaba sobradamente os temores de Ned Land. Desde facía algún tempo, o canadense non me falaba xa dos seus proxectos de evasión. Tornouse menos comunicativo, case silencioso. Vía eu como pesaba nel tan prolongada reclusión e sentía como ía concentrándose a ira no seu ánimo. Cando se cruzaba co capitán nos seus ollos acendíase unha torva mirada. Eu vivía no continuo temor de que a súa natural violencia leváselle a cometer un desatino.
Aquel día, o 14 de marzo, Conseil e el viñeron buscarme ao meu camarote. Á miña pregunta sobre a razón da súa visita, díxome o canadense:
-Quixera facerlle unha simple pregunta, señor.
-Dígame, Ned.
-Cantos homes cre vostede que hai a bordo do Nautilus?
-Non o sei, amigo meu.
-Paréceme -dixo Ned Land- que o seu manexo non require unha tripulación moi numerosa.
-En efecto -respondín-, unha decena de homes debe bastar.
-Por que entón haberían de ser máis?
-Por que?
Mirei fixamente a Ned Land, que tiña intencións fáciles de adiviñar.
-Porque -lle dixen- se os meus presentimentos son certos e se comprendín ben a existencia do capitán, o Nautilus non é só un navío, senón tamén un lugar de refuxio para os que como o seu comandante romperon toda relación coa terra.
-Poida que así sexa -dixo Conseil-, pero, de todos os xeitos, o Nautilus non pode conter máis que un número limitado de homes. Non podería avaliar o señor ese máximo?
-De que maneira, Conseil?
-Polo cálculo. Dada a capacidade do navío, que lle é coñecida ao señor, e, consecuentemente, a cantidade de aire que encerra, e sabendo, por outra banda, o que cada home gasta no acto da respiración, así como a necesidade do Nautilus de remontar á superficie cada vinte e catro horas, a comparación destes datos...
Non acabou Conseil a frase, pero comprendín onde quería vir parar.
-Compréndo -dixen-, pero eses cálculos, de fácil realización, non poden darnos máis que un resultado moi incerto.
-Non importa -dixo Ned Land.
-Ben, vaiamos, pois, co cálculo. Cada home gasta nunha hora o osíxeno contido en cen litros de aire, ou sexa, en vinte e catro horas, o osíxeno contido en dous mil catrocentos litros.
-Exactamente -asentiu Conseil.
-Agora ben -proseguín-, dado que a capacidade do Nautilus é de mil cincocentas toneladas, e a da tonelada é de mil litros, o Nautilus contén un millón cincocentos mil litros de aire, que divididos por dous mil catrocentos... Rapidamente calculei co lapicero: -...Arroxan un cociente de seiscentos vinte e cinco, o que equivale a dicir que o aire contido no Nautilus podería en rigor, bastar a seiscentos vinte e cinco homes durante vinte e catro horas.
-Seiscentos vinte e cinco! -exclamou Ned.
-Pero podemos estar seguros -engadín- de que entre pasaxeiros, mariñeiros e oficiais non chegamos nin á décima parte desa cifra.
-O que resulta aínda demasiado para tres homes -murmurou Conseil.
-Así que, o meu pobre Ned, non podo facer máis que aconsellarlle paciencia.
-E máis aínda que paciencia, resignación -engadiu Conseil, usando a palabra xusta- Despois de todo, o capitán Nemo non poderá ir eternamente cara ao Sur. Forzoso seralle deterse, aínda que non fose máis que polos bancos de xeo, e regresar cara a augas máis civilizadas. Entón será chegado o momento de volver pensar nos proxectos de Ned Land.
O canadense moveu a cabeza, pasouse a man pola fronte, e retirouse.
-Permítame o señor facerlle unha observación. O pobre Ned está a pensar continuamente en todas as cousas de que está privado. Toda a súa vida vénlle á memoria e bota de menos todo o que aquí nos está prohibido. Oprímenlle os recordos e sofre. Hai que comprenderlle. Que é o que pinta el aquí? Nada. Non é un sabio como o señor e non pode interesarse como nós polas cousas admirables do mar. Sería capaz de arrostrar todos os perigos por poder entrar nunha taberna do seu país.
Certo é que a monotonía da vida a bordo debía ser insoportable ao canadense, afeito a unha existencia libre e activa. Raros eran alí os acontecementos que podían apaixonarlle. Con todo, aquel día xurdiu un incidente que veu lembrarlle os seus bos días de arponeiro. Cara ás once da mañá, o Nautilus, navegando en superficie, atopouse de súpeto no medio dun grupo de baleas. Non me sorprendeu o encontro, pois ben sabía eu que a persecución sen concesións de que son vítimas estes animais levounos a refuxiarse nos mares das altas latitudes. Considerables foron o papel e a influencia exercidos polas baleas no mundo mariño e nos descubrimentos xeográficos. Foron elas as que atraendo aos vascos primeiro e logo aos asturianos, ingleses e holandeses estimuláronlles a arrostrar os perigos do océano e conducíronlles dunha extremidade a outra da Terra. As baleas adoitan frecuentar os mares austrais e boreais. Antigas lendas pretenden mesmo que estes cetáceos atraeron aos pescadores até sete leguas tan só do Polo norte. Se o feito é falso, será verdadeiro algún día, porque probablemente será a caza da balea nas rexións ártica ou antártica a que leve aos homes a alcanzar eses puntos descoñecidos do Globo que son os Polos.
Estabamos sentados sobre a plataforma. O mar estaba en bonanza. O mes de marzo, equivalente nesas latitudes ao de setembro, procurábanos fermosos días de outono. Foi o canadense quen avistou unha balea no horizonte, ao Leste. Non podía el equivocarse. Mirando atentamente, víase o lombo negruzco da balea elevarse e descender alternativamente sobre a superficie do mar, a un cinco millas do Nautilus.

3 de xaneiro de 2014

Cantiga

Agora que empezo eu
viva o meu atrevemento
onde non son coñecido
tomarán coñecemento

2 de xaneiro de 2014

Fragmento de MELLOR AMIGO DUN RAPARIGO, de Isaac Asimov

Isaac Asimov (Isaak Yudovich Ozimov) naceu o 2 de xaneiro de 1920 e finou o 6 de abril de 1992. Autor e bioquímico estadounidense nado en Rusia.
Trátase dun escritor exitoso e excepcionalmente prolífico coñecido polas súas obras de ciencia ficción, historia e divulgación científica.

 -Querida, onde está Jimmy? -preguntou o señor Anderson.
 -Fóra, no cráter -dixo a señora Anderson-. Non te preocupes por el. Está
con Robutt... Chegou xa?
 -Si. Está a pasar as probas na estación de foguetes. Xúroche que me custou moito conterme e non ir velo. Non vin ningún desde que abandonei a Terra hai xa quince anos..., deixando aparte os das películas, claro.
 -Jimmy nunca viu ningún -dixo a señora Anderson.
 -Porque naceu na lúa e non pode visitar a Terra. Por iso fixen traer un aquí. Creo que é o primeiro que vén á Lúa.
 -Si, o seu prezo demóstrao -dixo a señora Anderson lanzando un suave suspiro.
 -Manter a Robutt tampouco resulta barato, querida -dixo o señor Anderson.
...

1 de xaneiro de 2014

Fragmento de TEMPOS NOVOS de Ricardo Carballo Calero (A Xente na Barreira)

Moito cambearan os tempos e moito cambearan as xentes e moito reveran as distancias. Os que nacerán na casa petrucial da Barreira a baixar, e os outros a medrar. Namentres os muros da casa de don Ramón Frade moureaban, erguíanse casas caleadas, e xuntaban as terriñas os que sempre traballaran as alleas. A carreteira deixara bos cartos a todos os que nila traballaran. De Cuba ou de Bos Ares tamén chegaban os froitos do traballo e da fame, ou homes que viñan co desexo de montar un tratiño e non volver a cavar na térra. A Barreira, pechada nos invernos, enchíase no vran cos moitos fillos de don Alvaro e os convidados que traguían con iles; mais as goteiras podrían os faiados, e as térras lonxanas que outrora foran da casa ían pasando a outros donos.